Hint Dinlerinde Bir Arınma ve Aydınlanma Yolu Olarak Yoga

Doktora Tezi
Hammet Arslan, Prof. Dr.
Hint Dinlerinde Bir Arınma ve Aydınlanma Yolu Olarak Yoga
Dokuz Eylül Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü
Ali İhsan Yitik, Prof. Dr.
Dinler Tarihi
Hint Dinleri
2013
479
Yoga, Hinduizm, Sihizm, Budizm, Caynizm, Samkhya, Yogasutra, Arınma, Aydınlanma
Pdf
Hint Dinlerine özgü bir uygulama olan yoga, Hint kültür ve medeniyetinin aslî unsurlarından birisidir. Arkeolojik araştırmalar, yoga uygulamasının M.Ö. iki binlerden daha önce var olduğunu ortaya koymuştur. Hindu kutsal metinlerinden Veda ilahilerinde ve Upanişadlarda da yer alan yoga, destanlar döneminde, özellikle Bhagavadgita?dan itibaren Hinduizm?in yegâne arınma ve aydınlanma yolu olmuştur. Hindu tanrılarından Şiva ve Vişnu?nun her şeyden önce birer yogi kabul edilmeleri, yoganın Hindu dinî yaşamında ne denli önemli olduğunu gösterir. Hinduizm?de yoga, hayatın anlamı ve nihaî kurtuluş açısından önemli olduğu gibi sosyal hayattaki tabakalaşmaya benzer biçimde çeşitli aşamalardan oluşur. İlk Upanişadların ortaya çıktığı dönemde yaşayan Budda, Vedik öğretiyi reddetmekle birlikte, temellerini Hindu üstatlardan öğrendiği yoga tekniğini dönüştürerek Budizm?in temeli olan dört temel hakikati ve sekiz dilimli orta yolu keşfetmiştir. Budist gelenekte, yoga ve meditasyon uygulamaları samatha/samadhi ve vipassana olmak üzere iki ana çizgide gelişmiştir. Bundan ötürü yoganın, Budizm sayesinde Güneydoğu Asya ve Uzak Doğu başta olmak üzere bütün dünyaya yayıldığı söylenebilir. Patanjali?nin yoga sisteminden önce ortaya çıkan Caynizm ise, temel ahlâkî prensipler açısından büyük oranda yogayla örtüşür. Caynist gelenek hem yoga tekniğine verdiği önem, hem de bu uygulamaların gelişimine katkısı açısından dikkate değerdir. Yoga uygulamaları, Hint alt kıtasında gelişen bir diğer din olan Sihizm?de de bir aydınlanma ve kurtuluş vasıtası olarak görülmüştür. Bir yogi ve bilim adamı olan Patanjali, M.Ö. II. asırda Samkhya metafiziğini yoga uygulamalarıyla bütünleştirerek yogaya felsefî bir boyut kazandırmıştır. O, Yogasutra isimli eserinde, sekiz aşamalı bir sistem haline getirdiği yoga uygulamalarına tanrı anlayışını da dâhil etmiştir. Yoga tekniğini ele alan klasik metinlerde, başarılı bir yoga uygulaması için gerekli koşullar ve yoga ile elde edilecek kazanımlar ortaya konulmuştur. Bu çalışma, yogayı, Hint dinî geleneklerinden, kutsal metinlerinden ve bu metinlerin klasik ve çağdaş yorumlarından hareketle dinî, felsefî ve kültürel boyutlarıyla ele almaktadır.