|
|
Makale
|
|
|
Mustafa Baş, Prof. Dr.
|
|
|
Lozan Anlaşması ve Fener Patrikhanesi
|
|
|
The Journal of Academic Social Science Studies
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dinler Tarihi
|
|
|
Hıristiyanlık
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2018
|
|
|
c. 65
|
|
|
ss. 281–292
|
|
|
|
|
|
Patrikhane, Lozan, Kurtuluş Savaşı, İstanbul, Ekümenik
|
|
|
|
|
|
Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi VI. Yüzyıldan itibaren ekümenik patriklik makamına yükseltilmiş, İstanbul’un fethinden sonra da Fatih tarafından milletbaşı kabul edilerek geniş yetkilerle donatılmıştır. Kendisine tanınan bu imtiyazları Osmanlı Devleti’nin aleyhinde kullanmaya başlayan Patrikhane, Bizans’ı yeniden diriltmek için yıkıcı faaliyetleri ile ayaklanmalar çıkmasına öncülük etmiştir. Yunan Devleti’nin kuruluşunu sağlayan Mora İsyanından itibaren bu çalışmalarını artırmıştır. Özellikle Balkan Savaşları esnasında ve öncesinde Yunan Devleti’nin Osmanlı karşısında elde ettiği başarılar bu hayaller etrafında faaliyetlerini artırmalarına sebep olmuştur. 1. Dünya savaşı ve Kurtuluş Savaşları esnasında da siyasi faaliyetlerini sürdürmüş, cephe gerisinde Türk Ordusuna zayiat vermişlerdir. İşgal yıllarında artık Osmanlı idaresini tanımadıklarını ifade ettikleri açıklamalarda bulunarak halkı devlete karşı kışkırtmışlardır. Din adamlarının yönlendirdiği Rum çeteciler, masum halka zulüm etmiş ve katliamlarda bulunmuş, kiliseler cephaneliğe dönüşmüştür. Lozan Barış görüşmelerinde bu faaliyetleri sebebiyle sınır dışı edilmek istenmişlerdir. Türk tarafının dile getirdiği ve tarihi gerekçelere dayandırılan bu talep taraflar arasında sert tartışmalar çıkmasına sebep olmuştur. Ancak konferansa katılan devletlerin baskısı ile siyasi ayrıcalıklarından arındırılarak Rum cemaatin dini önderi sıfatıyla varlığını devam ettirmesine müsaade edilmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde de sert tartışmalara sebep veren bu durum, Cumhuriyetin ilanından sonra fiili olarak hayata geçirilmiştir. Lozan ve Nüfus Mübadelesi Anlaşmaları üzerine Hükümet tarafından istenmeyen patrikler, sınır dışı edilerek görevlerinden uzaklaştırılmışlardır. 1924 yılına gelindiğinde yeniden eski itibarlı günlerine dönmek için Heybeliada’da bütün Ortodokslara yönelik toplantı düzenleme talebi de Lozan anlaşmasına aykırı olduğu için reddedilmiştir.
|