İnsan-ı Kâmil anlayışı bağlamında ahlak eğitimine kuramsal bir yaklaşım

Doktora Tezi
İshak Tekin
İnsan-ı Kâmil anlayışı bağlamında ahlak eğitimine kuramsal bir yaklaşım
Sakarya Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü
Fuat Aydın, Prof. Dr.
Dinler Tarihi
2018
287 s.
Ahlaklı bir toplum inşa edilebilmesi için, eğitim sistemine ve ahlak eğitimine önemli görevler düşmektedir. Dolayısıyla ahlak eğitiminin nihai anlamda ahlaki olgunluğu kazandırması gerekir. Bu çerçevede ahlaki olgunluk kavramı, ahlak eğitiminin kilit kavramlarından birisini oluşturmaktadır. Bu varsayımdan hareketle üç bölümden oluşan bu çalışmada, ahlaki olgunluk kapsamında düşünülen insan-ı kâmil anlayışına dayalı bir ahlak eğitimi modelinin kuramsal çerçevesinin çizilmesi amaçlanmıştır. Birinci bölümde farklı ahlak eğitimi kuramlarında, ahlaki olgunluk kavramının nasıl anlaşıldığı irdelenmiş, bu anlayışlardaki felsefi ve tarihi dönüşüm dikkate alınarak yeni bir ahlaki olgunluk tanımı ortaya konulmuştur. Devamında böyle bir ahlaki olgunluğun öğretilebilmesinin imkânı tartışılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde, beceri merkezli eğitim anlayışı ele alınmış ve bu anlayışa dayanan bir ahlak eğitimi programı sürecinin nasıl işlemesi gerektiği ortaya konulmuştur. Bölümün sonunda beceri merkezli eğitim anlayışını benimseyen Almanya/Hessen'deki ahlak dersi öğretim programları incelenmiş, Türkiye'deki DKAB dersi öğretim programları beceri merkezli yaklaşımla uyumluluk açısından değerlendirilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, İslam ahlak düşüncesine etki eden insan-ı kâmil anlayışından hareketle, beceri merkezli bir ahlak eğitimi için ahlaki yeterlikler belirlenmiş, bunların kazandırılmasını amaçlayan kuramsal bir eğitim modeli ortaya konulmuş ve bunun kurucu ilkeleri açıklanmıştır. Bu bağlamda Kuşeyrî'nin sistemleştirdiği 31 ahlaki yeterlik (makam) ve bunların gruplandırıldığı 6 boyuttan oluşan kâmil insan modeli, aynı zamanda kâmil insan eğitim modelinin de temel eğitimsel çıktılarını (kazanım) oluşturmaktadır. Çalışmada ortaya konulan kâmil insan eğitim modelinin, süreç odaklı bir ahlaki olgunluğu kazandırmayı amaçlaması, bireyin ahlaki-dini bakımdan ve düşünsel, duyuşsal, davranışsal ve bilinç yönüyle gelişimine imkân sunması, isteğe bağlı olması, ahlak eğitiminde kazandırılabilecek ahlaki beceriler önermesi ve okullarda uygulanabilir olması bakımından önemli katkılar sağlayacağı söylenebilir. Anahtar Kelimeler: İslam ahlak eğitimi, ahlaki olgunluk, beceri merkezli eğitim, kâmil insan eğitim modeli, kuramsal yaklaşım