|
|
Makale
|
|
|
Zafer Duygu, Doç. Dr.
|
|
|
Hıristiyanlığın Erken Yüzyıllarındaki İsa Teolojisi Tartışmalarında Dinamik Monarşiyanist Akıma Özgü Monoteist Kristoloji ve Bunun Ebionit Kristolojisiyle Mukayesesi
|
|
|
Pamukkale Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dinler Tarihi
|
|
|
Hıristiyanlık
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2018
|
|
|
sy. 31
|
|
|
ss. 329-343
|
|
|
|
|
|
Dinler Tarihi, Hıristiyanlık, Kristoloji, Dinamik Monarşiyanizm, Byzantionlu Theodotos, Samosatalı Paulos, Sirmiumlu Photeinos, Ebionitler
|
|
|
|
|
|
Hıristiyanlığın “tevhit” anlayışı, Tanrı’yı “Baba”, “Oğul” ve “Kutsal Ruh” şeklinde üç ayrı hypostasisten ibaret gören “teslisçi” açılıma dayanmaktadır. Teslis hipotezi muhtemelen II. yüzyılla birlikte ortaya çıkmış ve bazı Hıristiyan ilahiyatçıların tepkilerine karşın büyük oranda IV. yüzyılda Hıristiyanlığın “ana akım” inancı haline gelmiştir. Bu bağlamda, “Oğul” tabir ettiği Mesih’i ve ayrıca Kutsal Ruh’u tanrılaştıran teslis düşüncesine karşı II. yüzyıl sonlarından itibaren ve yine Hıristiyanlık bünyesinde ortaya çıkan “gentiles” karakterli “monoteist” bazı reaksiyonlar, modern araştırmacılar tarafından “Monarşiyanizm” diye tanımlanmaktadır. Nitekim “Mesih” diye anılan İsa’yı Tanrı’nın tezahürü olarak görenler “Modalist (Şekilci) Monarşiyanistler”, İsa’yı beşer addedenler ise “Dinamik (Adaptiyonist) Monarşiyanistler” biçiminde iki kategoride tasnif edilmişlerdir. Dinamik Monarşiyanistler “teslis” hipotezinin yalnızca “Baba” diye anılan şahsiyetinin “yüce” ve “eşsiz” Tanrı olduğuna inanmışlar, İsa ile Kutsal Ruh’u ise tanrısal bir mertebeye çıkarıp Tanrı’yla eşitlemekten sakınmışlardır. Bu kristoloji, İsa’ya “tanrı” olarak tapılmasını da kesin şekilde yasaklamıştır. Ancak bu akıma mensup ilahiyatçılar muhtelif tarihlerde toplanan çeşitli konsiller tarafından aforoz edilmişlerdir. Dinamik Monarşiyanizme has monoteist ilkelerin yine İsa’nın teslis dışı takipçilerinden Ebionitler ile bazı açılardan paralellik taşıdığı da anlaşılmaktadır.
|