|
|
Makale
|
|
|
Mehmet Alıcı, Prof. Dr.
|
|
|
Sühreverdi'nin İşrak Düşüncesini İnşada Kadim Etimolojilerin Yeri
|
|
|
Milel ve Nihal
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dinler Tarihi
|
|
|
Dinler Tarihi (İslam Dünyası)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2014
|
|
|
c. 11 , sy. 2
|
|
|
ss. 61-81
|
|
|
|
|
|
Sühreverdî, Mecûsîlik, Kadîm İran, İşrâk Felsefesi
|
|
|
|
|
|
XII. yüzyılın ikinci yarısında İslam coğrafyasını dolaşarak dönemin âlimlerinden dersler alan Sühreverdî (ö. 587/1191), İslam felsefesi içerisinde İşrâkî düşünceyi esas alan yeni bir okulun inşasına girişmiştir. İşrâk felsefesinin kurucusu Sühreverdî kendi düşünce sistemini oluştururken birçok yeni kavram ihdas etmiş yahut mevcut kavramları yeniden resmetmiştir. Konumuz bağlamında Sühreverdî’nin kadîm İran dinlerinden özellikle Mecûsî geleneğine dair kavramları kullandığı görülmektedir. Farsça ve Arapça yazdığı metinlerde bu terimlere yer vermesi hitap ettiği kitlenin zihinsel altyapısına uygun bir tarz geliştirme çabası olarak yorumlanabilir ki bazı risalelerin adında kadîm bir etimolojiyi görmek mümkündür. Mesela, ışık, şua ve nur anlamlarına gelen “Pertev” sözcüğünü Pertevnâme adlı metnine başlık olarak koymuştur. Yine, Mecûsî geleneğinde tapınılmaya layık olan tanrı anlamına gelen ve aslında çoğul bir kavram olan “Yezdân” kelimesini Yezdân-Şinaht risalesini adlandırmakta kullanmaktadır. Bu durum Sühreverdî’nin Mecûsî geleneğine oldukça aşina olduğunu gösteren kimi unsurlar arasında sayılabilir. Bu çalışmada Sühreverdî’nin işrâk felsefesini inşa ederken özellikle Hikmetu’l-İşrâk’ta yararlandığı bazı etimolojiler ve bunların kadîm İran dinî geleneğindeki karşılıkları ve anlam örgüleri üzerinde durulacaktır.
|