|
Makale
|
|
Mehmet Alparslan Küçük, Prof. Dr.
|
|
Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Geleneğinde “Don Değiştirme
|
|
Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dinler Tarihi
|
|
Türk Kültürü
|
|
|
|
|
|
2020
|
|
c. , sy.
|
|
ss. 97-222
|
|
|
|
Şaman, Alevilik/Bektaşilik, Türk geleneği, motif, don değiştirme
|
|
|
|
Türkler; İslam’ın yayılış sürecinde, Orta Asya’dan Anadolu’ya gelmiş
ve Geleneksel Türk Dini inanışlarını, Anadolu’da, İslamî kisve altında yaşatmışlardır/yaşatmaktadırlar. Hatta yer yer Geleneksel Türk Dini inanışı ile İslam inancı yan yana götürülmüş, İslam’a uygun olmayanların bir kısmı çıkarılmış, bir bölümü İslami kisveye büründürülmüş ve bazıları da değiştirilmeden aynen “örf” olarak muhafaza edilmiştir. Bu bağlamda Geleneksel Türk Dini inanışına sahip Türk boyları ile İslam inancını benimseyen Türkler arasında bazı ortak inanışlar ve gelenekler ortaya çıkmıştır. Bu ortak anlayışlardan ve inanışlardan biri de “don değiştirme” motifi olmuştur. Türklerin menkıbelerindeki, masallarındaki ve efsanelerindeki en önemli motiflerden biri olan “don değiştirme”; ölüm ve ruh, sınama, üstünlük/keramet ve yaratılış unsuru olarak dört temel yapıda kendisini göstermektedir. Bu çerçevede makalemizde, ilk olarak, don değiştirme motifinin (tartışmalara girilmeksizin) kavramsal analizi yapılmış, ardından da ölüm, ruh, sınama (ödül/ceza), keramet, üstünlük ve yaratılış/türeme unsuru olarak ortak payda çerçevesinde örneklendirilmesi gerçekleştirilmiştir. Sonuç kısmında ise genel bir değerlendirme yapılmıştır. |